Ұстаздық қызметтің жүгін көтеріп жүргендердің дені - әйелдер. Ер азаматтардың бұл мамандыққа беттемей кетуі қоғам ішінде үлкен мәселеге айналды. Алайда, бұл педагогикада ер азаматтар түбегейлі жоқ дегенді білдірмейді. Ұстаздықты мұрат еткен, өз маңдай тер еңбегімен биікке жеткен ер мұғалімдердің қатары көп емес. Соның бірі жақында "Жылдың үздік ұстазы" атанған қызылордалық ұстаз - Сағатбек Қарапаев. Расында, музыка пәні мұғалімдері арасында білімдегі жоғары марапатқа қолы жеткен Сағатбек Жұмабекұлының көптің алдын орап шығуы тегін емес. Ұстаздықты ту еткен Сағатбек Қарапаевтың шыққан шыңы, жеткен биігін білу үшін үздік ұстазды әңгімеге тарттық. Екеуара сұхбаттан байқағанымыз, мұғалім мамандығына жанын берген, ісінен береке тапқан бақытты жанның өмірде де, еңбекте де жолы ашық.

    Сағатбек Қарапаев 1960 жылы жұмысшы отбасында дүниеге келген. Отбасында көрген тәлімі мен тәрбиесі шығар, бала кезден қарапайымдылық қағидатын ұстанған ол мансап қуып, мәртебе іздеп бас қатырған емес. 1977 жылы Қызыл­ор­да қаласының В.И.Ленин атындағы №144 қазақ орта мектебін үздік бітірген оның ұстаздыққа қы­зығушылығы бала кезден оянған. Сынып жетекшісіне деген еліктеу­шіліктен туған дүние, үй ішіндегі әп­кесінің ұстаздық жолды таңдауы Сағатбек Жұмабекұлын ұстаз болуға құлшындырады. Ән құдіретін бойына сыйғызған ұстаз шығармашылықты жаны қалайды. Музыкаға деген ынтызарлық оқушы кезден бастап бой бергендіктен домбыра мен баян үніне елітіп, музыка пәнінен беретін ұстаздарының ізінен қалмай үйреніп алады. Өнерге деген ұмтылыс, білуге деген талпынысын байқаған ұстаздары аспап меңгертіп, музыка әлеміне қа­наттандырады. Міне, оқушы кезден ән әлемінде қор жиған Сағатбек Қарапаев 1981 жылы Н.В.Гоголь атындағы Қызылорда педагогикалық институтының музыка фа­куль­теті­не түсіп, сол жылы Қызылорда қа­ла­сындағы С.Әлжі­ков атындағы №144 мектепте мұға­лім болады. Мұғалімдік қызметте жү­ріп, тәжі­рибе жинап, білімін шыңдай жүріп, 1983-1988 жылдары Н.В.Гоголь атындағы пединститутында өз мамандығы бойынша әдіскер болып жұмыс істеді. Жас ұс­таздың жігері мен талпынысы оны білім саласындағы жауапты қызметтерге жете­лей­ді. Айталық, 1989 жылы Қазақ ССР халыққа білім беру минист­р­лі­гінің тапсырысы бойынша музыка бағдарламасын жасауға қатысады. Өткенді еске алып отырған ұстаз мұғалім мамандығының машақаты мен мерейі қатар жүретінін тілге тиек етті.

    - Қазақ "аздың берекесін берсін" дейді. Мәселе, айлық жалақыда емес. Мамандығына адал болып, өзінді көрсете білсең еңбегін ақталады. Әрине, қазіргі ұстаздарда бәрі бар. Бұрындары сабаққа қажетті көрнекі құралдарды дайындау үшін түнгі төртке дейін отырып, әр күнгі сабағымыздың қызықты өтуіне тер төгетінбіз. Күн-түн демей, ой еңбегіміз бен шығармашылығымызды сарқа жұмсағандықтан болар, еңбегіміз еленіп, марапатталып жатырмыз,-дейді ұстаз.

   Сағатбек Жұмабекұлы еңбек ете жүріп, өзін байқаулар арқылы шың­дайды. 1990 жылы "Жас мұға­лім - 1990" сайысында бас жүлдені жеңіп алып, Германияға жолдама алады. Алайда, отбасындағы жағдайға орай Германияға жолы түспейді. Музыка пәнін дамытудың жолын қарап, ізденісте жүріп, түрлі тәжірибелерді бойынан өткізеді. Музыкалық аспаптар домбыра, жетіген, баян мен пианиноны меңгерген ұстаз кейде 45 минуттың қалай өтіп кеткенін білмей қалады екен. Сезімге беріліп, ән әлемінің ішіне енген оның әдіс-тәсілдері де оқушыны қызықтыра алады. Педагогикадағы еңбегі ескеріліп, 1991 жылы "Қазақ ССР халық ағарту ісінің озық қызметкері" төсбелгісімен марапатталады. Араға бір жыл салып, облыстық мұғалімдер білімін жетілдіру институтында іс-тәжірибесін облыс көлеміне таратты. Ән демекші, "Табиғат анамыз" атты ең алғашқы тырнақалды туындысы жарыққа шығады. Ахат Жанаевтың қаламынан туған ән мәтіні ұстаздың әуенімен жарасым тауып, жаңа балалар әнін дүниеге әкеледі. Мұнан кейін де, Сағатбек Жұмабекұлы бірнеше әндер жазып, тіпті әуен сарынына келіп тұрған саз мәтіндерін өзі жазады. Бүгінде 20-дан аса әндердің авторы атанып отыр. Шабытынан туған шығармалары мектеп оқулықтарына еніп, республикаға есімі таныла бастайды. Бұл еңбегі де ескерусіз қалмады. 1994 жылы облыстық білім басқармасы "Жоғары санатты мұғалім" біліктілігін берді. Ал, 1996 жылы жоғары оқу орындарының республикалық байқауында Төралқа жұмысына қатысып, Білім министрлігінің "Құрмет грамотасы" марапатына қолы жетеді.

          Білім қашанда құндылық көзі. Беталысы күнде өзгерген заманда адамзат дамуының темірқазығы бола білетін білімнің бүгінде даму арнасы бөлек. Білімнің биігіне жетіп, шыңына шығу тәжірибе мен ізденіс арқылы қалыптасады. Жаңа формациялар мен білім саласындағы трансформация әлсіздің ысырылып, білімдінің орын тауып қалатынын дәлелдеп отыр. Бұл бала біліміне жауапты ұстаздардың бәсекеге шынайы дайындықпен келуіне, ізденіс пен шығармашылықты қатар алып жүруіне жол нұсқайды. Білімдегі талаптың биігіне шығып жүрген ұстаздар аз емес.

   Білім аламанына шәкірт қосып, халықаралық, республикалық, облыс­тық байқауларда топ жарып жүрген ұстаздардың еңбегі лайықты бағаланып жүр. Республикалық "Үздік ұстаз", "Миллионер мұғалім" атақтары мен түрлі байқаулар ұстаз талпынысын арттырып, шабытына шабыт қосады. Жалпы биылғы жыл Сыр біліміне олжа салар жетістіктер аз болмады. Білім байқауларында дараланып, аймақ имид­жін асқақтатқан ұстаздар мен оқушылар өз білімдерін сөзбен емес, іспен дәлелдеп келеді. Соның бір айқын көрінісі "Үздік ұстаз - 2017" республикалық байқауында Қызылордадан үш бірдей ұстаздың топ жарып шығуы. Мұнан бөлек, түрлі форматтағы байқаулар мен білім гранттарына қолы жеткен ұстаздар жетерлік. Өткен аптада өз саласында жетістікке жеткен ұстаздар Асқар Тоқмағанбетов атындағы мәдениет үйінде басқосты. Нақтысын айтқанда, Қызылорда қалалық білім бөлімінің басшысы Ақарыс Нұрсейітов сала үздіктерін марапаттады.

     "Білім. Ұстаз. Болашақ" тақырыбын арқау еткен салтанатты жиын білім беру саласындағы толайым жетістіктер мен озық тәжірибесі бар ұстаздар, сол ұстаздардан қанат қаққан оқушылар жетістігін көтермелеуді мақсат тұтады.

   Қызылорда қалалық білім бөлімі мен кәсіподақ комитетінің бірлесе өткізген ұстаздарды ұлықтауға арналған салтанатты жиынында білім бөлімінің басшысы Ақарыс Нұрсейітов ұстаздарға көрсетілетін құрметтің жоғары екенін айтып, сала үздіктерін марапаттады. Алдымен, бөлім басшысы үздік педагогтар мен үздік білім ұйымы, білім грантын жеңіп алған мектептерді марапаттады.

   Қазақстанда көмекке мұқтаж, жәрдемақы арқылы жан бағып отырған отбасылар аз емес. Көпбалалы отбасылардың күнкөрісіне қажетті берілетін жәрдемақы алатын отбасылар үшін әлеуметтік көмектің берері мол. Газетіміздің өткен санында атаулы әлеуметтік көмектің жаңа форматы туралы айтқан едік. Жыл аяқталуға екі айдай уақыт қалды. Биылғы жылы қанша отбасы әлеуметтік көмек алды? Тұрғын үй көмегіне қолы жеткендердің саны қанша? Осы сұрақтардың жауабын Қызылорда облыстық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының мамандарынан сұрап білдік.

    Жалпы 9 ай ішінде атқарған жұмыстары нәтижесін сарапқа салатын болсақ, басқарма маманы Ләззат Әлжікованың мәліметіне сү­йенсек, облыс бойынша 2017 жылдың 1 қазанына жергілікті бюджеттен 64028 аз қамтамасыз етілген азамат­тар­ға 1236,9 млн. теңгеге әлеуметтік көмектер және балаларға арнал­ған жәрдемақы төленген. Тарқатып айтар бол­сақ, биыл мемлекеттік атаулы әлеумет­тік көмек көрсетуге нақ­тыланған бюджетте 37,8 млн. теңге қаражат қаралған. Тиісінше, 538 адамға, яғни 129 отбасыға әлеуметтік көмек берілген. Мамандар кө­мек алатын адамдардың қатары азайып бара жатқанын алға тартады. Мәселен, атаулы көмек алушылар 257 адамға азайған.

   Бүгінде кез келген адамды тұрғын үй жа­йы алаңдатады. Бұл рет­те тоқсанына берілетін тұрғын үй көме­гінің берері мол. Осы жылы бюджеттен тұр­ғын үй көмегін көрсетуге 366,9 млн. теңге қаражат қаралыпты. Аталған қаржыға 7517 отбасына 290,3 млн. теңгеге тұрғын үй көмегі тө­ленген.

   Мектеп жасындағы балаларға берілетін жәр­демақы төлемдері де тұрақты беріледі. Мәселен, биыл 18 жасқа де­йін­гі балаларға жәрдемақы төлеуге 1204,0 млн. теңге қаражат бөлінген. Бұл қаржы 17196 отбасыға, яғни 55973 балаға беріліп отыр. Әлбетте, бала күтімімен отырған аналарға бұл көмектің аз да болса күнкөруге ық­палы бар. Мұнан бөлек, жергілікті өкілетті органдардың шешімі негізінде берілетін көмектің де түрі бар. 9 ай ішінде жекелеген санаттағы әлеуметтік қолдауды қажет ететін 9591 адамға 677,3 млн. теңгеге әлеуметтік төлемдер төленген.

   Жыл сайын кәсіптік саланың бүгіні мен өткені таразыланып, жетістіктері сараланатын "Еңбек форумы" ұйымдастырылады. Биыл кәсіптік сала мамандары мен колледждің оқытушыларының басын қосатын жиын "Абылай хан" атындағы колледжде өтпек. Форум жұмысының алдында кәсіптік саланың даму көкжиегі мен келешегі, тәжірибесі баяндалған қаладағы М.Ықсанов атындағы Қызылорда политехникалық колледжі директоры Бақыт Кенбаевтың материалын ұсынып отырмыз. Ал, форум туралы толыққанды материал газеттің келесі санында жарық көрмек.

   Қазақстанның әлемдік көшбасшылар қатарынан көрінуі, ел эконо­мика­сының бәсекеге қабілет­тілік деңгейінің артуы өнер­кәсіптің иннова­ция­лық даму тиімділігімен  ұштасады. Бұл өз кезегін­де озық білім мен жаңа технологияларды өмірге әкелетін ғылыммен және өндіріспен жүйелі бай­ланыстағы жоғары техни­калық білім саласын жаң­ғыртуға байланысты.

   Бүгінгі күні жоғары оқу орындарының әлеуеті білім беру қызметінің сапасымен ғана емес, еңбек адамын қалып­тас­тыруға бағытталған "Білім - ғылым инновация" инте­грациясының дамуы­мен де айқындалады.

   Заманына сай зерделі ой өрісі жоғары аза­мат­тарды қалыптастыру мем­лекеттің аса маңызды стра­те­гиясы болып отыр. Қазіргі кезеңде еліміздегі білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда яғни білім берудің мазмұны жаңа­рып, жаңа көзқарас, жа­ңаша қарым-қатынас қа­лыптасуда. Бүгінгі күні білімді де білікті, іскер де белсенді адамдардың қата­рын көбейту басты міндет болмақ.

   Білім беру жүйесіндегі бүгінгі күнгі өзекті мәсе­лелердің бірі - кәсіби ма­ман даярлау. Маманға қойы­латын негізгі талап­тар - құзіреттілік пен мобильділік.

  Еліміз үшін сапалы білім, саналы тәрбие мен қатар жан-жақтылық яғ­ни басқа салалардан хабар­дар бола білудің өзі үлкен жауапкершілікті жүктейді. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған тағы бір міндет - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетіл­діріп отыру және қазіргі заманғы иннова­циялық технологияларды меңгеру.

  Техникалық және кәсіптік білім беру жүйе­сіндегі жаңашылдықтың бірі -дуальды оқыту жүйе­сінің енгізілуі. Дуальды оқыту жүйесі дегеніміз - теорияны өндіріспен ұш­тастыра оқыту техноло­гиясы. Оқу орны басқару құрылымының өкілдерін бас­қарып, 2014 жыл мау­сы­мның 1-12 аралығында, аталған жоба аясында Германия мемлекетінде болып халықаралық бі­лік­тілік арттыру курсына қатыстым.

       Сыр өңірінде ұстаздардың біліктілігін арттыратын және оқу-әдістемелік көмек беріп, кәсіби шеберлігін шыңдау бағытында құрылған Білім жетілдіру институтының тарихы терең, толайым тәжірибесі бар.

  КазКСР Халық Комиссарлар Кеңесінің 1944 жылғы 15 ақпандағы №200 қарары мен Қазақстан халық ағарту комиссариатының 1944 жылғы 27 қазандағы бұйрығына сәйкес Қызылорда облыстық еңбекшілер депутаттары Кеңес атқару комитетінің 1944 жылғы 22 қарашадағы №540 шешімімен "Облыстық мұғалімдер білімін жетілдіру институты" болып құрылды. Алғашқы директоры болып Д.Тұрсынов тағайындалды.

   Институтта бастауыш мектеп, орта мектеп каби­неттері ашылып, жалпы штат 12 педагог болғанын бү­гінде мұрағат құжаттары дәлелдеп отыр. 

  Институт 1928 жылы салынған Қазақ №3-ші ғимаратқа (қазіргі Қорқыт ата көшесі) орналасты. Осы жылы облыс ұстаздарының І педагогикалық конференциясы 100 делегаттың қатысуымен өткізілді.

   1950-1951 оқу жылында бастауыш сынып және 5-10 сыныптардағы математика, физика пәнде­рі­нің мұғалімдерін оқытатын курс­тар ұйымдастырылды.

   1963-1964 оқу жылында институт негізінен педагогикалық озат тә­жірибені мектеп практикасына енгізуден, оқу-тәрбие жұмыстарына оқытудың жаңа формалары мен әдістерін қолданудан Ростов, Воронеж, Липецк мұғалімдерінің іс-тәжірибелері облыс мектептеріне таратылды.

   1984 жылы "Жалпы білім беретін мектептер мен кәсіптік білім беретін мектептердің білім мазмұнын жетілдіру" туралы мектеп реформасы қолға алынды. Аталған ре­формада бастауыш мектеп қайтадан үш жылдық, сегіз жылдық мек­теп орта, 9 жылдық, 10 жылдық қайтадан орта білім беретін 11 жылдық болып өзгертілді. Осыған орай институт қызметкерлері табысты еңбектер атқарған.

  1991-1992 оқу жылынан бастап институт ұжымы халықтық педа­го­гиканың негізгі принциптерін оқу-тәрбие жұмысына кеңінен енгізуді зерттеп, қолдану жүйелі түрде басталды.

   2000 жылы - институттың қызметінің кеңеюіне байланысты об­лыс­тық білім басқармасына қа­райтын мұғалімдер білімін жетілдіру инс­титуты облыс әкімшілігіне өтіп, "Облыс әкімінің кадрлар білік­тілігін арттыру және қайта даярлау институты" болып қайта құрылды. Педагогтердің білімін арттырып келген институт көпсалалы білім жетіл­діру орнына айналды.

    1944 - 2012 жылдар аралығына де­йін облыс бойынша біліктілік арттырудан 80000 астам мұғалім курс­тан өткен.

    Қазақстан Республикасы Үкі­ме­тінің 2012 жылғы 17 ақпандағы №232 қаулысына сәйкес біліктілік арттырудың жаңа жүйесі - "Өрлеу" Біліктілікті Арттыру Ұлттық Орталығы" Акционерлік Қоғамы құрылды. Оның құрамына Білім беру жүйесінің басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлар біліктілігін арт­тыратын республикалық институты, Алматы, Астана қалалары және 14 облыстық педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру және қайта даярлау институттары енді.

  Қазіргі заман талабына сай оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту, оның нәтижесінің көңіл толарлықтай болуын қадағалау жаңашыл педагогтардың қо­лында. Олардың негізгі мақсаты - оқушылардың алатын білімін сапалы ету, оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз қалау.

  Мұғалім еңбегінің жемісті болуы оның біліктілігіне, әдісте­мелік шеберлігіне байланысты. Шеберлік ізденістен басталады. Іздену шығармашылықпен іске асырылады.

   "Шығармашылық" деген сөздің мәніне үңілсек, ол адам­ның мақсатты іске жету жолын­дағы талаптануы мен талпыны­сынан, жігері мен сабырынан, сұ­ранысы мен ізденісінен түзеліп, ақыл ойы мен сезімінің, қиялы­ның ерекше бітімінен көрінеді.

    Қоғамда "орындаушы" адам­нан гөрі "шығармашыл" адамға деген сұраныстың көп екендігі дәлелденіп отыр.

  Шығармашылық психоло­гия­лық еңбектерде еркін әрекет ретінде сипатталды, өйткені адам өз таңдауында еркін болуға тиісті. Шығармашылық әрекет, соны­мен қатар интиуцияның орын алып, қиялдың қанат қағуы, сезім­нің жоғарылауымен, үздік­сіз ізденіспен сипатталды.

     Келешегі - кемел, болашағы - баянды қазақ жастары са­ла­уатты өмірді жандарына серік еткен. "Шынықсаң шымыр боларсың" деп, жалқаулыққа жан семіртпей, жеңіс шыңынан көрініп жүрген қазақ жастары жетерлік. Олардың спорттағы алғашқы жетістігінің іргетасы мектеп қабырғасынан қаланары сөзсіз. Осы тұрғыдан алғанда дене шынықтыру пәні мұғалімдері мақтауға лайық. Оған қоса жақында ғана дене тәрбиесі сабағының апталық жүктемесінің 3 сағат­қа артқаны көпке мәлім.  

    Осы аталған үрдістің легін үзбей, салауатты ұрпақ тәрбиесіне аса мән беріп жүрген №235 орта мектебі. Мектептегі "Спорт денсаулық кепілі" атты апталық ая­сында 25 қазан күні "Спорт - бейбітшілік елшісі" атты кез­десу болып өтті. Кездесуге мектеп түлектерінің спорт саласында ауыз толтырып айтарлық жетістікке жеткен ең үздік спортшы мамандар шақырылып, қонақ болды. Олар­ға тарихтан тамыр тартатын ақпараттарды мектеп ішін­дегі музейден көрсетіп берді. Музейде мектептің спорт саласындағы жеткен жетістіктері түгелдей дерлік жинастырылып, топтастырылған. 

   Кеш қонақтары ретінде Халықаралық дәрежедегі спорт шебері Гүлмира Меңдібаева, Қызылорда қаласының дене шынықтыру және спорт бөлімінің маманы Серік Сансызбайұлы, жеңіл атлетикадан Азия чемпионы Азамат Құлдас, спортшыларға демеушілік көрсетіп, қолдап жүрген ел мақтанышы, "Олжас" ЖШС директоры Талғат Тасболатұлы, "Асық ату" федерациясының президенті Жандос Базартай шақырылған. Аталған тұл­ға­лар осы мектептен түлеп ұшып, бүгінде мектеп төрінде кештің қадірлі қонағы атанып отыр. Спорт саңлақтары дене шынықтыру әлеміне қадам басып келе жатқан мек­теп оқушыларына ізгі ниеттерін, тілектерін білдірді. Спорт шарасының ұйымдастырылуына ұйытқы болып, оқушылардың жетістікке жетуіне басты себепкер атанып жүрген Райхан Наукеев те жас шәкірттерге тілектестігін білдірді. 

   - Салауатты өмір сүру - әлеуметтік тұрмысты жақсарту, бос уақытты тиімді пайдалану, денсаулықты сақтау және нығайту деп білемін, мектептегі спорт саласындағы жетістіктерге дән ризамын,- деді №235 орта мектеп директоры Гүлзира Мәжит­қызы. 

   Спорт - елдің мерейін асырып, абыройын тасытатын сала. Егеменді елдің айбынды спортшылары әлемдік бә­секелерде топ жарып, биік белестерден көрінуі тынымсыз жасалған жұмыстардың нәтижесі. Мектеп ұжымы сол үшін де спортшы оқушыларға қолдау көрсетуін жалғастыра беретіндігін айтты.

Айдар САЙЛАУОВ